
Khutbah I
اَلسَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ
اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الْمَلِكِ الدَّيَّانِ، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى مُحَمَّدٍ سَيِّدِ وَلَدِ عَدْنَانَ، وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَتَابِعِيْهِ عَلَى مَرِّ الزَّمَانِ، وَأَشْهَدُ أَنْ لَّا إِلهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيْكَ لَهُ الْمُنَـزَّهُ عَنِ الْجِسْمِيَّةِ وَالْجِهَةِ وَالزَّمَانِ وَالْمَكَانِ,وَأَشْهَدُ أَنَّ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُوْلُهُ الَّذِيْ كَانَ خُلُقُهُ الْقُرْآنَ . أَمَّا بَعْدُ
فَيَا عِبَادَ الرَّحْمٰنِ، فَإنِّي أُوْصِيْكُمْ وَنَفْسِي بِتَقْوَى اللهِ المْنَّاَنِ، الْقَائِلِ فِي كِتَابِهِ الْقُرْآنِ:يٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اِذَا قِيْلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوْا فِى الْمَجٰلِسِ فَافْسَحُوْا يَفْسَحِ اللّٰهُ لَكُمْۚ وَاِذَا قِيْلَ انْشُزُوْا فَانْشُزُوْا يَرْفَعِ اللّٰهُ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا مِنْكُمْۙ وَالَّذِيْنَ اُوْتُوا الْعِلْمَ دَرَجٰتٍۗ وَاللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُوْنَ خَبِيْرٌ . صَدَقَ اللهُ الْعَظِيْمُ
Hadirin Jamaah shalat Jum’ah ingkang dipun rahmati Allah Ta’ala!
Mangga kita tansah ambudidaya ningkataken raos takwa dhumateng Ngarsa Dalem Allah Ta’ala, taat dateng perintah-perintahipun wonten ing sedaya tingkah, lan nebihi dhateng sedaya awisan-awisanipun. Lan mangga samiya netepi dhateng perkawis mulyakaken dhateng guru.
Guru menika ibarat pelita utawi lampu ingkang saget madhangi dhateng pepeteng. Bahkan, ngantos-ngantos Kanjeng Rasul shallallahu ‘alaihi wasallam dhawuh:
فَضْلُ الْعَالِمِ عَلَى الْعَابِدِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ(رواه الترمذي)
Artosipun: “Keutamaane wong ngalim ing atase wong ahli ngibadah iku, kaya dene keutamaane rembulan ing ndalem wengine purnama ing atase sekabehane lintang-lintang.” (HR. At-Tirmidzi)
Ingkang dipun maksud wong ngalim wonten hadits ing ngginggil, yakni tiyang ngalim ingkang ngamalaken ngilmunipun. Wondene ingkang dipun maksud wong ahli ngibadah wonten mriki, yakni tiyang ingkang ahli ngibadah nanging bodho, tegesipun ngibadah mboten mawi landhasan ngilmu.
Hadirin Jamaah shalat Jum’ah ingkang dipun rahmati Allah Ta’ala!
Guru dados sebab icalipun sifat kebodohan lan lestarinipun syari’at agami. Menungsa saget pikantuk kemuliaan derajat, ugi saking lantaran guru. Imam Hasan rahimahullah ngendika:
لَوْلَا الْعُلَمَاءُ لَصَارَ النَّاسُ مِثْلَ الْبَهَائِمِ
Artosipun: “Lamunta ora ana ulama’, yekti menungsa dadi sepadhane hayawan.”
Tegesipun, sebab wontenipun guru, manungsa saget mekdal saking sifat-sifatipun hayawan menuju dhateng sifat-sifatipun manungsa.
Pramila saking makaten, adab ingkang paling utami tumrap murid utawi tiyang ingkang ngudi ngilmu inggih punika, hurmat lan mulyakaken dhateng gurunipun. Setengahipun ulama’ ngendikakaken:
اَلْحُرْمَةُ خَيْرٌ مِنَ الطَّاعَةِ
“Hurmat iku luwih bagus katimbang sangka taat.”
Hadirin Jamaah shalat Jum’ah ingkang dipun rahmati Allah Ta’ala!
Hurmat lan mulyakaken dhateng guru, ugi dados kunci keberhasilan ngilmunipun murid lan kemanfaatanipun ngilmu. Dipun ngendikakaken wonten kitab Ta’limul Muta’alim malih:
مَا وَصَلَ مَنْ وَصَلَ اِلَّا باِلْحُرْمَةِ وَمَا سَقَطَ مَنْ سَقَطَ اِلَّا بِتَرْكِ الْحُرْمَةِ وَالتَّعْظِيْمِ
Tegesipun: “Anane wong bisa tumuju marang sejane iku sangka olehe hurmat utawa ngendahake(gurune). Banjur sak baline, anane wong kelorot sangka kedudukane iku jalaran sangka anggone ora hurmat lan mulyakake(gurune).”
Mugi-mugi Allah Ta’ala paring taufiq dhateng kita sedaya, saget khidmah dhateng guru-guru kita. Akhiripun, hasil maksud lan gegayuhan kita, pikantuk ngilmu ingkang barakah-manfaat dunya lan akhirat.
باَرَكَ اللهُ لِىْ وَلَكُمْ فِى الْقُرْآنِ الْعَظِيْمِ. وَ نَفَعَنيِ وَ إِيَّاكُمْ بِمَا فِيْهِ مِنَ الْأَياَتِ وَ الذِّكْرِ الْحَكِيْمِ وَتَقَبَّلَ مِنّىِ وَ مِنْكُمْ تِلاَوَتَهُ إِنَّهُ هُوَالسَّمِيْعُ اْلعَلِيْمُ. أَقُوْلُ قَوْلِيْ هَذَا وَأَسْتَغْفِرُاللهَ الْعَظِيْمَ لِيْ ولَكُمْ وَلِسَائِرِ الْمُسْلِمِيْنَ. فَاسْتَغْفِرُوْهُ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ، إِنَّهُ هُوَالْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ
Khutbah II
اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِى بَشَّرَالْمُتَّقِيْنَ بِأَنَّ لَهُمُ الْحُسْنَى فِى الدُّنْيَا وَالْاَخِرَةِ. أَشْهَدُ اَنْ لَااِلَهَ اِلَّااللهُ وَحْدَهُ لَاشَرِيْكَ لَهُ. وَاَشْهَدُ اَنَّ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَ رَسُوْلُهُ. اَللَّهُمَّ فَصَلِّ وَسَلِّمْ وَبَارِكْ عَلَى سَيِّدِنَا وَمَوْلَانَا مُحَمَّدٍ أَشْرَفِ الْمَخْلُوْقَاتِ، وَعَلَى اَلِهِ وَاَصْحَابِهِ اَهْلِ التَّقْوَى وَالْمَغْفِرَةِ
فَيَااَيُّهَا الْمُسْلِمُوْنَ! اِتَّقُوْاااللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَاتَمُوْتُنَّ اِلَّاوَاَنْتُمْ مُسْلِمُوْنَ. فَقَالَ اللهُ تَعَالىَ وَلَمْ يَزَلْ قَائِلاً عَلِيْمًا: اِنَّ اللهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّوْنَ عَلَى النَّبِيِّ يَأَيُّهَاالَّذِيْنَ اَمَنُوْا صَلُّوْا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوْا تَسْلِيْمًا
اَللَّهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ وَبَارِكْ عَلَى سَيِّدِنَا وَمَوْلَانَا مُحَمَّدٍ وَعَلَى اَلِهِ وَصَحْبِهِ وَالتَّابِعِيْنَ وَارْضَ عَنْهُمْ بِرَحْمَتِكَ يَاأَرْحَمَ الرَّاحِمِيْنَ. اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِيْنَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِيْنَ وَالْمُسْلِمَاتِ اَلْأَحْيَاءِ مِنْهُمْ وَاْلاَمْوَاتِ. اَللَّهُمَّ ادْفَعْ عَنَّا الْبَلاَءَ وَالْغَلَاءَ وَالْفَخْشَاءَ وَالْمُنْكَرَ وَالْمُخْتَلِفَةَ وَالشَّدَائِدَ وَالْمِحَنَ مَاظَهَرَ مِنْهَا وَمَابَطَنَ مِنْ بَلَدِنَا اِنْدُونِيْسِيَّا خآصَّةً وَمِنْ بُلْدَانِ الْمُسْلِمِيْنَ عَامَّةً يَارَبَّ كُلِّ شَيْءٍ بِقُدْرَتِكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ، اِغْفِرْلَنَا كُلَّ شَيْءٍ وَلَاتَسْىأَلْنَا عَنْ كُلِّ شَيْءٍ وَلَاتُحَاسِبْنَا فِى كُلِّ شَيْءٍ وَاَعْطِنَا كُلَّ شَيْءٍ. اِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ. رَبَّنَا آتِناَ فِى الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِى اْلآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ.وَالْحَمْدللهِ رَبِّ الْعَالَمِيْنَ
عِبَادَاللهِ ! إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِاْلعَدْلِ وَاْلإِحْسَانِ وَإِيْتآءِ ذِي اْلقُرْبىَ وَيَنْهَى عَنِ اْلفَخْشآءِ وَاْلمُنْكَرِ وَاْلبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُوْنَ وَاذْكُرُوا اللهَ اْلعَظِيْمَ يَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوْهُ عَلىَ نِعَمِهِ يَزِدْكُمْ وَلَذِكْرُ اللهِ أَكْبَرْ
Teks Khutbah Jumat berbahasa Jawa edisi 17 Jumadilawal 1445 H / 1 Desember 2023 ini disusun oleh Kiai Ali Asmungi, Ketua PC LDNU Trenggalek; editor BNA/Imha.